Gentse Kanaaldorpen en -zone

Een kijk op de wijk

Een duik in de cijfers

Een uitgestrekt gebied met een lage bevolkingsdichtheid

Het volledige gebied van de Gentse Kanaaldorpen en -zone bestrijkt een vierde van het totale grondgebied van Gent. Tegelijk valt op dat amper 1% van de Gentse bevolking hier woont. De bevolkingsdichtheid is dus zeer laag in vergelijking met de meeste andere wijken in Gent.

Veel jonge gezinnen en een hoog aandeel eigenaars

In de wijk wonen veel gezinnen met (minderjarige) kinderen. Het aandeel kinderen en jongeren in de bevolking is met 22% dan ook hoger dan gemiddeld in Gent (19%).

Het merendeel van het woningaanbod zijn individuele woningen (98,5%). Bovendien heeft de wijk het hoogste aandeel eigenaars (86,3% van de huishoudens).

Een bovengemiddeld inkomen, maar ook economische kwetsbaarheid

Economisch gezien ligt het mediaan netto belastbaar inkomen met €32.533 boven het gemiddelde van Gent (€26.631). Ook is het aantal rechthebbenden op een (equivalent) leefloon met 3 per 1.000 bewoners aanzienlijk lager dan het Gentse gemiddelde van 24 per 1.000 bewoners. Toch kent de wijk een zekere economische kwetsbaarheid: 16% van de huishoudens geeft aan betalingsmoeilijkheden te ervaren. Dat is het hoogste percentage in Gent.

Knelpunten op vlak van mobiliteit

Op het vlak van mobiliteit zijn er verschillende knelpunten. Slechts 4,5% van de bewoners is tevreden over het openbaar vervoersaanbod, vergeleken met 77,4% in de rest van Gent. Hoewel het fietsbezit hoog is (87,8% van de huishoudens bezit een fiets), is slechts 1 op 3 tevreden over de staat van en het aanbod aan fietspaden. Daarnaast is het autobezit in de wijk opvallend het hoogste van alle wijken (96,2%).

Tekort aan voorzieningen

In de wijk zijn er weinig winkels, slechts 9,1 per 1.000 bewoners (de helft van het Gentse gemiddelde). Ook de mensen voelen dat sterk aan. Slechts 8% van de bewoners geeft aan dat er voldoende winkels in de omgeving zijn, terwijl het Gentse gemiddelde 78% bedraagt. Eveneens onder het Gentse gemiddelde is de tevredenheid over sportvoorzieningen in de wijk.

Sterk buurtgevoel

Ondanks deze uitdagingen kent de wijk een sterke sociale samenhang. Maar liefst 84% van de bewoners vindt het prettig om met buurtgenoten te praten, en 77% van de mensen helpt geregeld hun buren. Bovendien voelt 81% van de bewoners zich thuis in de buurt.

Wat is er?

Kanaaldorpen en de haven als onlosmakelijk verbonden buren

Centraal in de kanaalzone ligt de haven van Gent. Die staat voor een belangrijke productieruimte voor de stad, een tewerkstellingsmotor en een poort naar Vlaanderen en Nederland. Verspreid over die kanaalzone vind je de vier Gentse Kanaaldorpen: Sint-Kruis-Winkel, Mendonk, Desteldonk en Terdonk. Naast de dorpen zijn er ook de Moervaart met jachthaven en een uitgestrekt landbouwgebied met oude rustieke hoeves.

Verscheidenheid aan dorpen en toch veel eenheid

Dé Gentse kanaaldorpen bestaan niet. Elk dorp vormt een eigen gemeenschap, met een eigen geschiedenis en een specifieke kijk op de dingen. Sint-Kruis-Winkel, Mendonk, Desteldonk en Terdonk voelen zich meer verbonden als Gentse Kanaaldorpen, dan als deel uitmakend van Gent.

In Sint-Kruis-Winkel en Mendonk kunnen kinderen terecht in een school en een buitenschoolse opvang. Er is ook een goed uitgebouwde speelpleinwerking, jeugdbeweging en voetbalclub.

Opening Buyzewegel

©Walter De Rycke

Kerstmarkt Sint-Kruis-Winkel

Trage weg

©Bats M

Moervaartvallei

©Bats M

Infowandeling koppelingsgebied

Wat leeft er?

De dorpen hebben een sterke traditie in het verenigingsleven. De feestcomités vormen er de drijvende kracht. Maar de laatste tijd komen die hier en daar onder druk te staan.

Nieuwe bewoners vinden soms moeilijk aansluiting bij het dorpsleven. Bewoners met een migratieachtergrond zijn nauwelijks vertegenwoordigd in de verenigingen.

In Desteldonk is de nood aan jeugdwerk groot. Het project ’Jeugdwerk Desteldonk’ mikt op het herstel van de sociale samenhang, via de doelgroep jeugd. Dat project is afgerond. Bewoners maakten een eigen Grabbelpas voor de kinderen in Desteldonk en verzorgen zelf het aanbod.
De jeugd van Terdonk trekt naar de jeugdbeweging in Doornzele. Tieners (16+) missen een aangepast aanbod. Het gebrekkige openbaar vervoer belet hen bovendien om zich vlot naar Gent te verplaatsen.

Op zoek naar aangepaste woonvormen voor ouderen en ontmoetingsruimte

De betaalbaarheid van het wonen is, in vergelijking met wijken dichter bij het Gentse stadscentrum, één van de belangrijkste troeven die (nieuwe) bewoners aantrekt. Omdat de Gentse Kanaaldorpen in het buitengebied liggen, is woonuitbreiding niet mogelijk. Er is een specifieke nood aan aangepaste woonvormen voor ouderen. Vandaag moeten zij daarvoor uitwijken naar de omliggende gemeenten Lochristi, Wachtebeke of Oostakker.

De vraag naar kwaliteitsvolle openbare buitenruimte voor ontmoeting en ontspanning blijft erg belangrijk. Net als investeringen om een gezond evenwicht te behouden tussen woon- en havengebied.

Naar een connectie met (de rest van) Gent

De afstand van de Gentse Kanaaldorpen naar de rest van Gent blijft voor vele dorpelingen erg groot. Doordat de industriegebieden zich verder blijven ontwikkelen, ontstaat er een druk op het verkeer en op de kwaliteit van het leefmilieu. De Gentse Kanaaldorpen hebben bovendien een zwak openbaar vervoersnet. Er zijn wel voldoende haltes, maar het aanbod is beperkt. Vanaf januari 2024 is er de nieuwe buslijn 71 in het kader van ‘vervoer op maat’. Deze lijn rijdt elke dag om het uur tussen Oostakker en Zelzate en verbindt de Kanaaldorpen.

De verkeersdruk in de dorpskern van Sint-Kruis-Winkel is hoog. Bovendien zijn er geen aparte fietspaden. In Desteldonk zorgt het doorgaand vrachtverkeer voor overlast. Enkele verbindingen en knooppunten zijn druk en onveilig. Daarnaast blijft het belangrijk om de parkeerdruk in de dorpskern van Sint-Kruis-Winkel in de gaten te houden.

Nood aan voorzieningen op een te kleine schaal

In de kanaaldorpen vind je weinig middenstand. Met een apotheker, frituur, bloemist, kappers, … wordt Sint-Kruis-Winkel nog het best bediend. Voor grotere winkelketens zijn de bewoners aangewezen op omliggende gemeentes, zoals Zelzate, Wachtebeke en Lochristi.

Bewoners geven aan dat ze nu vooral woonvormen voor ouderen, een kruidenier, een postpunt, een bibliotheek en een laagdrempelig sportaanbod voor jong en oud missen. Omdat de dorpskernen te klein zijn om een nieuwe middenstand aan te trekken, opperden bewoners zelf al het idee van een boodschappendienst.

Wat komt er?

In het gebied zijn grote infrastructuurwerken aan de gang. De omvorming van de R4 tot prioritaire weg, de vervanging van de Spanjeveerbrug, de renovatie van de kloostersite van Sint-Kruis-Winkel tot een wooncluster zullen een impact hebben op de kanaaldorpen.

Een belangrijk project voor de Kanaaldorpen is het koppelingsgebied Oostakker-Noord van de Vlaamse Landsmaatschappij (VLM). Dat project kadert in de globale ontwikkelingsvisie van de Gentse Kanaalzone. De zestien afgebakende gebieden worden daarbij ingericht als koppelingsgebied tussen de haven en de woonkernen, met als doel zowel te bufferen als te verbinden.