Ik was onder de indruk van het contrast tussen die dorpjes en die enorme havenindustrie. Feesten is overal een manier om mensen samen te brengen, maar nergens speelt dat zo sterk als in de kanaaldorpen.
De Gentenaar
Kanaaldorpen en de haven zijn onlosmakelijk verbonden met elkaar
Centraal in de kanaalzone ligt de haven van Gent. Die staat voor een belangrijke productieruimte voor de stad, een tewerkstellingsmotor en een poort op Vlaanderen en Nederland. Verspreid over die kanaalzone vind je de vier Gentse Kanaaldorpen: Sint-Kruis-Winkel, Mendonk, Desteldonk en Terdonk. Naast de dorpen zijn er ook de Moervaart met jachthaven en een uitgestrekt landbouwgebied met oude rustieke hoeves.
Het volledige gebied van de Gentse Kanaaldorpen en -zone bestrijkt een vierde van het totale grondgebied van Gent. Tegelijk valt op dat amper 1% van de Gentse bevolking hier woont. De bevolkingsdichtheid is dus zeer laag in vergelijking met de meeste andere wijken in Gent.
De Gentse Kanaaldorpen bestrijken een vierde van het totale Gentse grondgebied.
Het gemiddelde voor Gent is 1695 inw/km2. De bevolkingsdichtheid van de Gentse Kanaaldorpen is zeer laag.
Het aantal inwoners bleef de laatste 10 jaar vrij stabiel en steeg niet zoals dat in de meeste Gentse wijken wel gebeurde. Qua inwonersprofiel lijken de kanaaldorpen meer op de nabijgelegen gemeenten dan op het gemiddelde voor Gent. De wijk heeft bijvoorbeeld een lager aandeel inwoners met een vreemde herkomst dan Gent en het hoogste percentage (84%) aan eigendomswoningen.
Evolutie bevolkingsaantal in Gentse Kanaaldorpen en -zone
Ook hebben ze een lage werkzoekendengraad.
Werkloosheidsdruk
Verscheidenheid aan dorpen en toch veel eenheid
Dé Gentse Kanaaldorpen bestaan in feite niet. Elk dorp vormt een eigen gemeenschap, met een eigen geschiedenis en een eigen kijk op de dingen. Sint-Kruis-Winkel, Mendonk, Desteldonk en Terdonk voelen zich meer verbonden als Gentse Kanaaldorpen, dan als Gent.
De dorpen hebben een sterke geschiedenis van het verenigingsleven, met de feestcomités als drijvende kracht. Deze komt hier en daar onder druk te staan. In Desteldonk is de nood aan jeugdwerk groot. En daarom zijn we gestart met het project ’Jeugdwerk Desteldonk’ om via de doelgroep jeugd te werken aan het herstel van de sociale samenhang.
De vier dorpen scoren op heel wat aspecten van ‘sociale integratie’ en ‘samen-leven’ het hoogst van alle Gentse wijken. Zo ontmoet 4 op de 10 inwoners minstens 1 keer per week familie, 8 op de 10 voelt zich thuis bij de buurtbewoners en 7 op de 10 heeft contact met de directe buren.
Nieuwe bewoners vinden echter soms moeilijk aansluiting bij het dorpsleven. Bewoners met een migratieachtergrond zijn nauwelijks vertegenwoordigd in de verenigingen.
38% van de inwoners ontmoet 1 keer per week familie
76% van de inwoners voelt zich thuis bij buurtbewoners
76% van de inwoners vindt dat de buren elkaar helpen
Naar een balans tussen wonen en leven en de havendynamiek
De betaalbaarheid van het wonen is, in vergelijking met wijken dichter bij het Gentse stadscentrum, één van de belangrijkste factoren die (nieuwe) bewoners aantrekt. Omdat de Gentse Kanaaldorpen in het buitengebied liggen, is woonuitbreiding niet mogelijk. Er is een specifieke nood aan aangepaste woonvormen voor ouderen, die daarvoor nu moeten uitwijken naar de omliggende gemeenten: Lochristi, Wachtebeke of Oostakker.
Bijna 4 op de 5 inwoners vindt dat er voldoende groen in de buurt is; dat is meer dan wat de gemiddelde Gentenaar ervaart. Deze wijk heeft met 94,5% een hoge score op de aanwezigheid van een tuin voor eigen gebruik. Toch blijft de vraag naar kwaliteitsvolle openbare buitenruimte voor ontmoeting en ontspanning belangrijk, evenals investeringen om de balans te krijgen en te houden tussen woon- en havengebied.
4 op 5 vindt dat er voldoende groen in de buurt is
Naar een connectie met (de rest van) Gent
De afstand tot de rest van Gent is voor veel dorpelingen groot. Doordat de industriegebieden zich verder blijven ontwikkelen, ontstaat er een druk op het verkeer en op de kwaliteit van het leefmilieu. De Gentse Kanaaldorpen hebben bovendien een zwak openbaar vervoersnet. Er zijn wel voldoende haltes, maar het aanbod is beperkt. Vanaf januari 2024 is er de nieuwe buslijn 71 binnen ‘vervoer op maat’. Deze lijn rijdt elke dag om het uur tussen Oostakker en Zelzate en verbindt de Kanaaldorpen.
De verkeersdruk in de dorpskern van Sint-Kruis-Winkel is hoog. Bovendien zijn er geen aparte fietspaden. In Desteldonk zorgt het doorgaand vrachtverkeer voor overlast. Enkele verbindingen en knooppunten zijn druk en onveilig. Daarnaast blijft het belangrijk om de parkeerdruk in de dorpskern van Sint-Kruis-Winkel in de gaten te houden.
Nood aan voorzieningen op een te kleine schaal
In de kanaaldorpen vind je weinig middenstand. Met een bakker, apotheker, frituur, bloemist, kappers, … wordt Sint-Kruis-Winkel nog het best bediend. Voor grotere winkelketens zijn de bewoners aangewezen op omliggende gemeentes, zoals Zelzate, Wachtebeke en Lochristi.
Bewoners geven aan dat ze nu vooral woonvormen voor ouderen, een kruidenier, een postpunt, een bibliotheek en een laagdrempelig sportaanbod voor jong en oud missen. De maatschappelijke dienstverlening trok de afgelopen jaren weg, maar komt nu (met mondjesmaat) terug. Omdat de dorpskernen te klein zijn om een nieuwe middenstand aan te trekken, opperden bewoners zelf al het idee van een boodschappendienst.
In Sint-Kruis-Winkel en Mendonk kunnen kinderen terecht in een school en een buitenschoolse opvang. Er is ook een goed uitgebouwde speelpleinwerking, jeugdbeweging en voetbalclub. In Desteldonk ging het project ‘Jeugdwerk Desteldonk’ van start. Dit project loopt twee jaar en zal evolueren naar een autonoom draaiende werking op maat van het dorp. De jeugd van Terdonk gaat naar de jeugdbeweging in Doornzele. Voor tieners (16+) is er geen aanbod. Het gebrekkige openbaar vervoer belet hen bovendien om zich vlot naar Gent te verplaatsen.