We bekijken eerst de bevolkingsevolutie in Gent
DE BEVOLKINGSEVOLUTIE IN GENT van 1980 tot 2023
Stadsvlucht
Selectieve stadsvlucht?
De bevolkingsevolutie in Gent toont een krimpende bevolking voor de jaren 1980 en 1990. Hier kunnen we dus echt wel spreken van een leegloop van de stad betreffende inwonersaantallen.
Vanaf de jaren 2000 groeit de stadsbevolking opnieuw aan. Een trend die opgaat voor veel steden in Vlaanderen, in Europa en zelfs mondiaal. Toch zien we dat bepaalde groepen Gentenaars de stad verlaten. Hoe zit dat dan?
Is er dan sprake van selectieve stadsvlucht in Gent?
Selectieve stadsvlucht wordt gemeten aan de hand van migratiesaldo’s (naar leeftijd).
Verhuisbewegingen volgens leeftijd
Op deze grafiek zie je dat er duidelijke verschillen zijn tussen de leeftijdsgroepen in de richting van verhuizen.
Twintigers en dertigers verhuizen het vaakst. De 20-29 jarigen springen er uit in de migratie naar Gent.
De jonge gezinnen (0-9 jarigen en de 30-39 jarigen) verhuizen vooral binnen Gent. Het verschil tussen de groene en oranje balken is het migratiesaldo (naar en uit Gent).
Migratiesaldo's volgens leeftijd
Is er gezinsvlucht?
Als we kijken naar het migratiesaldo, dit is het verschil tussen migratie naar en migratie uit Gent met andere Belgische gemeenten, dan valt op dat het saldo van 20-29-jarigen zeer hoog is. Ook het saldo van de 10-19-jarigen is positief, maar in minder sterke mate.
De overige leeftijdsgroepen hebben een negatief saldo, wat betekent dat er binnen deze leeftijdsgroep meer mensen Gent verlaten dan dat er naar Gent verhuizen. Dit is het meest uitgesproken voor de 0-9 en 30-39-jarigen. Deze twee leeftijdsgroepen samen worden vaak gebruikt voor het becijferen van jonge gezinnen (met kinderen).
Op basis van migratiesaldo’s blijkt dat jonge gezinnen vaker Gent verlaten, dan naar Gent verhuizen
Migratiesaldo als indicator van stadsvlucht heeft zijn beperking.
De beperking van het migratiesaldo
Een migratiesaldo geeft een balans weer op een bepaald moment tussen in- en uitgaande stromen en dit voor een specifiek gebied. Het migratiesaldo voor Gent voor een bepaald jaar bekijkt enkel migratiebewegingen tussen Gent en Belgische gemeenten, en niet met het buitenland. Het houdt eveneens geen rekening met veranderingen doorheen de tijd, en met de dynamieken in de verschillende levensfases van een inwoner.
Verhuisbewegingen volgens leeftijd
We zagen daarnet al dat de groep ‘jonge gezinnen’ een uitgesproken negatief migratiesaldo heeft, dus het lijkt alsof zij vooral de stad verlaten.
Evolutie aandeel gezinnen
Maar, als we kijken naar het aandeel gezinnen met kinderen in de stad dan zien we dat dit doorheen de tijd ongeveer gelijk blijft.
Dit spreekt net tegen wat we zien bij migratiesaldo’s.
Dat komt omdat we bij migratiesaldo enkel tonen wie er op een specifiek moment bij komt en weggaat. En niet wie als 20’ er Gentenaar wordt en blijft alsook niet wie in Gent geboren wordt en blijft.
Migratiesaldo’s als enige maat van stadsvlucht is onvoldoende. De omvang en de samenstelling van de bevolking analyseren op verschillende meetmomenten, is namelijk niet voldoende. Stadsvlucht vraagt onderzoek waarbij je de bevolking gedurende een bepaalde periode opvolgt. Een manier om dit te doen is kijken naar de blijfkansen van de inwoners van Gent.
Beter meten
Op basis van het bevolkingsregister kunnen we naast migratiesaldo’s ook blijfkansen berekenen. Daarbij volgens we alle inwoners tijdens een langere tijdsperiode (= longitudinaal onderzoek) en gaan na of ze nog steeds in Gent wonen.
Bij een analyse van blijfkansen houden we rekening met:
- Alle Gentenaars die migreerden vanuit het buitenland naar Gent.
- Alle kinderen in Gent.
Blijfkans op 5 jaar volgens leeftijdscategorie
In deze grafiek bekijken we de blijfkansen van Gentenaars op 5 jaar, met name 2018-2023. Op individueel niveau gaan we na of een inwoner van Gent op 1 januari 2018 nog steeds in Gent woont op 1 januari 2023.
De gemiddelde blijfkans van Gentenaars is voor deze periode 80%, maar wanneer we dit opsplitsen per leeftijdsgroep zien we duidelijke verschillen.
De 20-29-jarigen hebben de laagste blijfkans, namelijk 60%, de 30-39-jarigen 75%. De overige leeftijdsgroepen hebben hogere blijfkansen dan gemiddeld voor alle leeftijden. Voor 60-79-jarigen bedraagt dit zelfs 90%.
Evolutie blijfkans op 5 jaar naar gezinssamenstelling
We stelden dat de leeftijdsgroepen van de ‘jonge gezinnen met kinderen’ vaker Gent verlaten dan dat er binnenkomen. Selectieve stadsvlucht dus? Of niet? Hiervoor bekijken we best de blijfkans op 5 jaar voor gezinnen met kinderen en gezinnen zonder kinderen.
Blijkt dat de blijfkans van gezinnen met kinderen hoger ligt dan de blijfkans voor gezinnen zonder kinderen.
Kinderen binden je dus aan je woonplek
Anderzijds zien we dat de blijfkans aan het dalen is. Er wordt meer verhuisd weg uit Gent. Een daling van blijfkansen is op zich geen bewijs van stadsvlucht. Het kan evengoed betekenen dat mensen vandaag in het algemeen meer verhuizen dan een decennium terug.
Of is er welstandsvlucht?
Zijn het dan de betere verdieners en de hoger opgeleiden die de stad verlaten? Dit kunnen we enkel onderzoeken indien het bevolkingsregister verrijkt wordt met bijvoorbeeld fiscale inkomens en/of hoogst behaalde diploma. Over deze data beschikt de Stad Gent vandaag niet. Daarom zoeken we een antwoord in recent gevoerd wetenschappelijk onderzoek in Vlaanderen en Brussel.
Wat toont onderzoek ons?
Eén studie koppelt via de KSZ individuele migraties tussen Brussel en de rand aan fiscale inkomens. Deze studie bekijkt de interne verhuissaldo’s tussen Brussel en de rand rond Brussel in Vlaams Brabant. Hieruit blijkt dat vooral jonge gezinnen, die gemiddeld een hoger inkomen hebben dan stadsblijvers, Brussel verlaten.
Twee andere studies kijken naar de blijfkansen van stedelingen en koppelen deze met opleidingsdata. Hier is de conclusie dat er eerder een beperkte stadsvlucht is van hoger opgeleiden. Het aandeel hogeropgeleiden dat de stad verlaat kent dezelfde omvang als hogeropgeleiden die in de stad starten. De stad fungeert dus als roltrap, waar jongvolwassenen toekomen, zich scholen, zich huisvesten en carrière maken. En waarvan een percentage (bij gezinsuitbreiding) terug de stad verlaat. Gent met haar centrumfunctie op vlak van onderwijs en hoger onderwijs, is daar geen uitzondering in.
Uit deze onderzoeken blijkt ook dat de stadsgrenzen vervagen. De suburb is niet zo verschillend van de stad. Stadsverlaters en interne stadsverhuizers hebben doorgaans dezelfde verhuismotieven naar woningtype. Ze verschillen echter in verhuismotieven naar woonomgeving. Dat geldt niet voor jonge gezinnen met kinderen.
Is er eerder een verdringing van lagere inkomensgroepen?
Misschien is er geen welstandsvlucht, maar wel een verdringing van de lagere inkomensgroepen. Opleving van de stad is ruim twee decennia aan de gang. De Gentse Woonstudie geeft aan dat er demografische druk is op de Gentse woonmarkt, met een krapte en stijgende woningprijzen tot gevolg. Wat op zijn beurt kan zorgen voor gentrificatie van bepaalde buurten en verdringing van lagere inkomensgroepen.
Besluit: kunnen we spreken van een stadsvlucht in Gent?
Wat we weten
Migratiebewegingen tussen de stad en de omliggende gemeenten zijn van alle tijden. Vandaag is de kernvraag of de beweging weg uit de stad selectief is. Verlaten jonge gezinnen de stad? En, is er welstandsvlucht?
Het aantal inwoners stijgt
Sinds 2000 is er een duidelijke heropleving van de stad. De bevolkingsaantallen stijgen, het aantal gezinnen met kinderen neemt toe, het aandeel gezinnen met kinderen blijft stabiel. Gent trekt vooral jongvolwassenen (20-29-jarigen) en 30-39-jarigen verlaten de stad (meer uit dan in). Migratie hangt nog steeds nauw samen met het verlaten van het ouderlijk huis en gezinsvorming.
Kinderen binden je aan je woonomgeving
Blijfkansen van gezinnen mét kinderen liggen hoger dan deze voor gezinnen zonder kinderen. Ook alleenstaande ouders hebben hogere blijfkansen dan samenwonenden met kinderen. Kortom, kinderen binden je wel degelijk aan je woonomgeving.
De blijfkansen dalen, maar het aandeel gezinnen met kinderen blijft gelijk
Zetten we de blijfkansen, ongeacht leeftijd of gezinssamenstelling, in een tijdsperspectief dan stellen we vast dat de blijfkansen dalen. Deze trend is het meest uitgesproken voor samenwonenden zonder kinderen. We stellen ook vast dat het aandeel gezinnen met kinderen in de stad stabiel blijft.
De stad als roltrap
Uit longitudinaal onderzoek blijkt dat het aandeel hogeropgeleiden dat de stad verlaat dezelfde omvang heeft als hogeropgeleiden die in de stad starten.
Demografische druk op de woonmarkt
De heropleving van de stad kan ook een keerzijde hebben waar we alert voor moeten zijn. Krapte op de woningmarkt in Gent alsook stijgende woonprijzen zijn reeds enkele jaren een trend. De kans bestaat dat het voor een aantal bevolkingsgroepen niet langer mogelijk is om in Gent te blijven of komen wonen.
Wat we niet weten.
Twintig jaar bevolkingsgroei in Gent toont een oplevende stad. Onderzoek naar selectieve stadsvlucht blijft noodzakelijk.
Om vandaag te kunnen onderzoeken of er in Gent selectieve stadsvlucht is, blijven we onze eigen bevolkingsregisters monitoren. Longitudinaal onderzoek primeert daarbij als invalshoek. Ook is er nood aan koppeling met externe registers zoals fiscale inkomens of opleiding. En is peilen naar de verhuis- en woonmotieven nodig om een volledig beeld te krijgen op (selectieve) stadsvlucht.
