| Wijk | Stadsexterne immigratie 2013-2017 | Stadsexterne immigratie 2018-2022 | Stadsexterne emigratie 2013-2017 | Stadsexterne emigratie 2018-2022 | Extern saldo 2013-2017 | Extern saldo 2018-2022 |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Binnenstad | 13.931 | 14.855 | 10.74 | 11.326 | 3.191 | 3.529 |
| Bloemekenswijk | 2.165 | 2.698 | 2.005 | 2.806 | 160 | -108 |
| Brugse Poort - Rooigem | 5.538 | 6.05 | 4.833 | 6.107 | 705 | -57 |
| Dampoort | 3.67 | 3.621 | 3.314 | 3.835 | 356 | -214 |
| Drongen | 1.74 | 1.839 | 2.132 | 2.242 | -392 | -403 |
| Elisabethbegijnhof - Prinsenhof - Papegaai - Sint-Michiels | 4.85 | 5.07 | 3.375 | 3.751 | 1.475 | 1.319 |
| Gentbrugge | 1.215 | 1.266 | 1.577 | 1.753 | -362 | -487 |
| Gentse Kanaaldorpen en -zone | 583 | 758 | 700 | 791 | -117 | -33 |
| Ledeberg | 3.078 | 3.319 | 3.065 | 3.725 | 13 | -406 |
| Macharius - Heirnis | 2.885 | 2.975 | 2.318 | 2.494 | 567 | 481 |
| Mariakerke | 1.723 | 1.808 | 2.131 | 2.317 | -408 | -509 |
| Moscou - Vogelhoek | 1.338 | 1.324 | 1.515 | 1.812 | -177 | -488 |
| Muide - Meulestede - Afrikalaan | 1.67 | 2.173 | 1.608 | 2.054 | 62 | 119 |
| Nieuw Gent - UZ | 2.022 | 1.936 | 2.29 | 2.33 | -268 | -394 |
| Oostakker | 2.059 | 2.157 | 2.518 | 2.771 | -459 | -614 |
| Oud Gentbrugge | 2.194 | 2.357 | 2.41 | 2.551 | -216 | -194 |
| Rabot - Blaisantvest | 2.595 | 3.052 | 2.118 | 2.523 | 477 | 529 |
| Sint-Amandsberg | 3.651 | 3.616 | 4.085 | 4.267 | -434 | -651 |
| Sint-Denijs-Westrem - Afsnee | 1.373 | 1.567 | 1.445 | 1.691 | -72 | -124 |
| Sluizeken - Tolhuis - Ham | 4.719 | 5.408 | 3.395 | 4.085 | 1.324 | 1.323 |
| Stationsbuurt-Noord | 6.436 | 6.773 | 4.892 | 5.404 | 1.544 | 1.369 |
| Stationsbuurt-Zuid | 3.798 | 3.871 | 3.078 | 3.464 | 720 | 407 |
| Watersportbaan - Ekkergem | 3.083 | 3.259 | 2.638 | 2.677 | 445 | 582 |
| Wondelgem | 2.717 | 2.827 | 3.294 | 4.078 | -577 | -1.251 |
| Zwijnaarde | 1.471 | 1.842 | 1.898 | 2.069 | -427 | -227 |
Bijlage 1 - Verhuisbewegingen op wijkniveau in detail
| Wijk | Naar andere wijk in Gent 2013-2017 | Naar andere wijk in Gent 2018-2022 | Uit andere wijk in Gent 2013-2017 | Uit andere wijk in Gent 2018-2022 | Intern saldo 2013-2017 | Intern saldo 2018-2022 |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Binnenstad | 6.277 | 6.456 | 8.943 | 9.252 | -2.666 | -2.796 |
| Bloemekenswijk | 3.148 | 3.08 | 2.994 | 3.075 | 154 | 5 |
| Brugse Poort - Rooigem | 6.222 | 5.939 | 6.655 | 6.362 | -433 | -423 |
| Dampoort | 3.726 | 3.777 | 4.07 | 3.823 | -344 | -46 |
| Drongen | 1.753 | 1.818 | 1.249 | 1.175 | 504 | 643 |
| Elisabethbegijnhof - Prinsenhof - Papegaai - Sint-Michiels | 3.132 | 3.154 | 4.255 | 4.467 | -1.123 | -1.313 |
| Gentbrugge | 2.057 | 1.931 | 1.389 | 1.295 | 668 | 636 |
| Gentse Kanaaldorpen en -zone | 255 | 385 | 220 | 210 | 35 | 175 |
| Ledeberg | 3.271 | 3.198 | 3.115 | 3.063 | 156 | 135 |
| Macharius - Heirnis | 2.721 | 2.401 | 3.301 | 3.241 | -580 | -840 |
| Mariakerke | 2.868 | 3.314 | 2.283 | 2.299 | 585 | 1.015 |
| Moscou - Vogelhoek | 1.622 | 1.431 | 1.095 | 1.047 | 527 | 384 |
| Muide - Meulestede - Afrikalaan | 2.331 | 2.423 | 2.452 | 2.361 | -121 | 62 |
| Nieuw Gent - UZ | 2.246 | 1.959 | 2.189 | 2.453 | 57 | -494 |
| Oostakker | 2.643 | 2.891 | 1.475 | 1.474 | 1.168 | 1.417 |
| Oud Gentbrugge | 3.08 | 2.93 | 2.495 | 2.58 | 585 | 350 |
| Rabot - Blaisantvest | 2.811 | 2.828 | 3.79 | 3.517 | -979 | -689 |
| Sint-Amandsberg | 4.662 | 5.096 | 3.764 | 3.741 | 898 | 1.355 |
| Sint-Denijs-Westrem - Afsnee | 1.208 | 1.117 | 741 | 759 | 467 | 358 |
| Sluizeken - Tolhuis - Ham | 4.362 | 4.535 | 5.219 | 5.185 | -857 | -650 |
| Stationsbuurt-Noord | 3.886 | 3.993 | 4.817 | 5.246 | -931 | -1.253 |
| Stationsbuurt-Zuid | 2.423 | 2.519 | 2.776 | 3.041 | -353 | -522 |
| Watersportbaan - Ekkergem | 3.084 | 2.797 | 2.979 | 3.365 | 105 | -568 |
| Wondelgem | 4.289 | 4.831 | 2.45 | 2.529 | 1.839 | 2.302 |
| Zwijnaarde | 1.507 | 1.704 | 845 | 827 | 662 | 877 |
| Wijk | Stadsexterne immigratie per 1.000 2013-2017 | Stadsexterne immigratie per 1.000 2018-2022 | Stadsexterne emigratie per 1.000 2013-2017 | Stadsexterne emigratie per 1.000 2018-2022 | Extern saldo per 1.000 2013-2017 | Extern saldo per 1.000 2018-2022 |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Binnenstad | 151,3 | 158,9 | 116,6 | 121,2 | 34,6 | 37,8 |
| Bloemekenswijk | 47,7 | 56,0 | 44,2 | 58,3 | 3,5 | -2,2 |
| Brugse Poort - Rooigem | 59,6 | 62,5 | 52,0 | 63,1 | 7,6 | -0,6 |
| Dampoort | 60,1 | 57,5 | 54,2 | 60,9 | 5,8 | -3,4 |
| Drongen | 26,9 | 28,2 | 32,9 | 34,4 | -6,1 | -6,2 |
| Elisabeth-begijnhof - Prinsenhof - Papegaai - Sint-Michiels | 133,6 | 131,8 | 92,9 | 97,5 | 40,6 | 34,3 |
| Gentbrugge | 31,7 | 32,0 | 41,2 | 44,2 | -9,5 | -12,3 |
| Gentse Kanaaldorpen en -zone | 46,7 | 59,8 | 56,1 | 62,4 | -9,4 | -2,6 |
| Ledeberg | 64,9 | 68,6 | 64,6 | 76,9 | 0,3 | -8,4 |
| Macharius - Heirnis | 86,3 | 89,0 | 69,3 | 74,6 | 17,0 | 14,4 |
| Mariakerke | 25,7 | 25,8 | 31,8 | 33,1 | -6,1 | -7,3 |
| Moscou - Vogelhoek | 52,1 | 47,7 | 59,0 | 65,3 | -6,9 | -17,6 |
| Muide - Meulestede - Afrikalaan | 55,4 | 69,5 | 53,4 | 65,7 | 2,1 | 3,8 |
| Nieuw Gent - UZ | 52,2 | 50,4 | 59,1 | 60,6 | -6,9 | -10,2 |
| Oostakker | 30,7 | 30,5 | 37,5 | 39,2 | -6,8 | -8,7 |
| Oud Gentbrugge | 49,8 | 51,0 | 54,7 | 55,2 | -4,9 | -4,2 |
| Rabot - Blaisantvest | 63,3 | 74,6 | 51,6 | 61,7 | 11,6 | 12,9 |
| Sint-Amandsberg | 39,2 | 37,1 | 43,9 | 43,7 | -4,7 | -6,7 |
| Sint-Denijs-Westrem - Afsnee | 44,8 | 49,7 | 47,2 | 53,7 | -2,3 | -3,9 |
| Sluizeken - Tolhuis - Ham | 84,8 | 95,3 | 61,0 | 72,0 | 23,8 | 23,3 |
| Stationsbuurt-Noord | 108,4 | 110,1 | 82,4 | 87,8 | 26,0 | 22,3 |
| Stationsbuurt-Zuid | 99,3 | 96,0 | 80,5 | 85,9 | 18,8 | 10,1 |
| Watersportbaan - Ekkergem | 82,6 | 84,2 | 70,7 | 69,2 | 11,9 | 15,0 |
| Wondelgem | 34,7 | 33,3 | 42,0 | 48,1 | -7,4 | -14,8 |
| Zwijnaarde | 41,3 | 49,8 | 53,3 | 55,9 | -12,0 | -6,1 |
| Wijk | Naar andere wijk in Gent per 1.000 2013-2017 | Naar andere wijk in Gent per 1.000 2018-2022 | Uit andere wijk in Gent per 1.000 2013-2017 | Uit andere wijk in Gent per 1.000 2018-2022 | Intern saldo per 1.000 2013-2017 | Intern saldo per 1.000 2018-2022 |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Binnenstad | 68,2 | 69,1 | 97,1 | 99,0 | -28,9 | -29,9 |
| Bloemekenswijk | 69,4 | 64,0 | 66,0 | 63,9 | 3,4 | 0,1 |
| Brugse Poort - Rooigem | 67,0 | 61,4 | 71,7 | 65,7 | -4,7 | -4,4 |
| Dampoort | 61,0 | 59,9 | 66,6 | 60,7 | -5,6 | -0,7 |
| Drongen | 27,1 | 27,9 | 19,3 | 18,0 | 7,8 | 9,9 |
| Elisabeth-begijnhof - Prinsenhof - Papegaai - Sint-Michiels | 86,3 | 82,0 | 117,2 | 116,1 | -30,9 | -34,1 |
| Gentbrugge | 53,7 | 48,7 | 36,3 | 32,7 | 17,4 | 16,1 |
| Gentse Kanaaldorpen en -zone | 20,4 | 30,3 | 17,6 | 16,6 | 2,8 | 13,8 |
| Ledeberg | 68,9 | 66,1 | 65,6 | 63,3 | 3,3 | 2,8 |
| Macharius - Heirnis | 81,4 | 71,8 | 98,7 | 96,9 | -17,3 | -25,1 |
| Mariakerke | 42,8 | 47,3 | 34,1 | 32,8 | 8,7 | 14,5 |
| Moscou - Vogelhoek | 63,1 | 51,5 | 42,6 | 37,7 | 20,5 | 13,8 |
| Muide - Meulestede - Afrikalaan | 77,4 | 77,5 | 81,4 | 75,5 | -4,0 | 2,0 |
| Nieuw Gent - UZ | 58,0 | 51,0 | 56,5 | 63,8 | 1,5 | -12,8 |
| Oostakker | 39,4 | 40,9 | 22,0 | 20,8 | 17,4 | 20,0 |
| Oud Gentbrugge | 69,9 | 63,4 | 56,6 | 55,9 | 13,3 | 7,6 |
| Rabot - Blaisantvest | 68,5 | 69,2 | 92,4 | 86,0 | -23,9 | -16,8 |
| Sint-Amandsberg | 50,1 | 52,2 | 40,4 | 38,3 | 9,6 | 13,9 |
| Sint-Denijs-Westrem - Afsnee | 39,4 | 35,5 | 24,2 | 24,1 | 15,2 | 11,4 |
| Sluizeken - Tolhuis - Ham | 78,4 | 79,9 | 93,8 | 91,3 | -15,4 | -11,4 |
| Stationsbuurt-Noord | 65,4 | 64,9 | 81,1 | 85,3 | -15,7 | -20,4 |
| Stationsbuurt-Zuid | 63,3 | 62,5 | 72,6 | 75,4 | -9,2 | -12,9 |
| Watersportbaan - Ekkergem | 82,7 | 72,3 | 79,9 | 86,9 | 2,8 | -14,7 |
| Wondelgem | 54,7 | 57,0 | 31,2 | 29,8 | 23,5 | 27,2 |
| Zwijnaarde | 42,3 | 46,1 | 23,7 | 22,3 | 18,6 | 23,7 |
Bijlage 2 - Wereldgebeurtenissen met impact op internationale migratie1
Wereldgebeurtenissen doen soms grote volumes aan mensen uit hun land vertrekken. Gent kent al jaren een positief migratiesaldo, waarbij meer mensen in Gent komen wonen dan er uit Gent vertrekken. Daarin zitten ook vele aankomsten uit het buitenland. Met deze tijdslijn zoomen we in op enkele van die wereldgebeurtenissen die een trek naar Europa, België en Gent2 hebben veroorzaakt.
1963: België zoekt actief arbeiders in Turkije
2007: toetreding tot de EU - Bulgarije en Roemenië
2009: financieel-economische crisis
2015: Europese vluchtelingencrisis
2020: COVID-19 pandemie
2022: oorlog in Oekraïne
1963 – België zoekt actief arbeiders in Turkije
In 2014 liep in het Gentse Industriemuseum (IM, het vroegere MIAT) een tentoonstelling gebaseerd op het boek ‘Turkije aan de Leie – 50 jaar migratie in Gent’ (Tina De Gendt, 2014). In 1964 meldden de eerste Turken en Noord-Afrikanen zich aan in Gent om er in de leeggelopen textielfabrieken te gaan werken. Op zich is dit geen Gents fenomeen, maar een Belgisch. De geschiedenis van de vooral Turkse immigratie richting België hangt samen met de socio-economische context in Turkije en België en met het gevoerde migratiebeleid van beide landen. Vandaag is de grootste herkomstgroep in Gent Turks, met ruim 21.000 Gentenaars in het bevolkingsregister.
Lees meer/ In Turkije heeft de landbouwhervorming in de jaren ’50 geleid tot een economische uitsluiting van veel plattelandsbewoners en bijgevolg een plattelandsvlucht richting de steden. Aan Belgische zijde is er aan het begin van de jaren ’60 een sterke vraag naar arbeidskrachten in de mijnbouw en zware industrie. Dat, én omdat het moeilijk bleek te rekruteren in Europese landen die traditioneel buitenlandse werknemers leverden, was de Belgische Staat verplicht in andere gebieden te gaan rekruteren. De Turkse emigratie richting België is in die context tot stand gekomen. In 1963 kwamen de eerste werknemers met de Turkse nationaliteit in België aan en in juli 1964 werd een bilateraal akkoord tussen Turkije en België ondertekend dat de migratiestromen moest organiseren; ook gezinshereniging werd daarbij aangemoedigd. Na de beslissing van de Belgische overheid in 1974 om de grenzen voor de arbeidsmigratie te sluiten, ging de migratie vanuit Turkije andere vormen aannemen. Sindsdien is gezinsmigratie de voornaamste manier voor mensen uit Turkije om legaal naar België te migreren, eerst via gezinshereniging van werknemers en daarna via huwelijksmigratie voor gezinsvorming (Schoonvaere, 2013; Casier, 2023). Opvallend tijdens de jaren ’80 en ’90 is de opkomst van asielmigratie vanuit Turkije. Het gaat vooral om minderheden zoals Koerden, Armeniërs en Arameeërs, evenals linkse politieke activisten. De instroom van vluchtelingen houdt verband met militaire staatsgrepen en gewapend conflict in het land. Dit heeft geleid tot een diversificatie van de mensen afkomstig uit Turkije die in België verblijven. Verder wordt vastgesteld dat migranten die in het recentere verleden zijn toegekomen eerder naar grote stadscentra trekken waar zich na de sluiting van de mijnen en het verval van de industrie, nieuwe economische mogelijkheden aandienden (Schoonvaere, 2013; Casier, 2023).
Onder impuls van de hervormingen van het nationaliteitsrecht, is de met Turkse nationaliteit geboren populatie geleidelijk aan Belg geworden. Zo had begin 2010 74% van die populatie reeds de Belgische nationaliteit verworven. Een tweede gevolg van die hervormingen is dan dat steeds meer kinderen van immigranten met de Belgische nationaliteit worden geboren (Schoonvaere, 2013).
In recente jaren zijn er een aantal pieken geweest in de instroom vanuit Turkije naar België. Het gaat zowel om mensen die naar België migreerden met een werkvergunning, als om mensen die hun land ontvluchtten om politieke redenen. In 2021 dienden 671 mensen uit Turkije een asielaanvraag in, in ons land, in 2022 liep dat aantal op tot 1.721 (Fiers, 2023). Vluchtelingenstatistieken van de Verenigde Naties (UNHCR, 2023) rapporteren cijfers van 715 en 810 asielzoekers uit Turkije (in België) in 2017 en 2018 naar 1.005 in 2021 en 1.930 in 2022. De trend lijkt zich ook dit jaar voort te zetten. In die cijfers zitten opvallend veel hoogopgeleiden. Dit moet begrepen worden in relatie tot de mislukte staatsgreep van juli 2016, in de nasleep waarvan de noodtoestand werd afgekondigd en naar schatting 6.000 academici geschorst, ontslagen en/of juridisch vervolgd werden en uitgesloten werden van jobs in de publieke sector (Atay en Bayraktaroglu, 2023). Deze piek in asielzoekers zien we ook in Duitsland, waar ook reeds grote gemeenschappen van mensen uit Turkije leven (Fiers, 2023; Casier, 2023).
Vandaag (1/1/2023) zijn in Gent 21.519 Gentenaars die zelf of wiens ouders afkomstig zijn uit Turkije (provincies.incijfers.be). Omdat de herkomstdefinitie in data-context slechts teruggaat naar geboortenationaliteit van de ouders, is de kans groot dat de derde generatie niet in deze cijfers vervat zitten. Dit cijfer is dus een onderschatting.
2007
Gebeurtenis - Toetreding tot de EU van Bulgarije en Roemenië
Europa – Als een bevolking wordt beschreven naar nationaliteit of herkomst, dan wordt vaak gecategoriseerd in meerdere groepen. Met ‘EU15’ worden dan de oorspronkelijke landen van de Europese Unie bedoeld (sinds 1995). Met ‘EU13’ worden dan de landen bedoeld die later zijn toegetreden tot de Europese Unie. In 2004 waren dat Cyprus, Estland, Hongarije, Letland, Litouwen, Malta, Polen, Slovenië, Slowakije en Tsjechië. In 2007 traden Bulgarije en Roemenië toe, en in 2013 Kroatië. Het EU-burgerschap ondersteunt het recht van personen om zich vrij te verplaatsen en vrij te verblijven op het grondgebied van de EU-lidstaten. Een toetreding tot de EU op zich zal zelden een reden zijn om uit je land te vertrekken; de context in je land (armoede of achterstelling) is dat vaak wel. Een toetreding tot de EU gaat gepaard met een periode van overgangsmaatregelen die het vrije verkeer van werknemers beperken. Voor Bulgarije en Roemenië eindigde die periode eind december 2013. Bulgarije en Roemenië horen bij de armste landen van Europa (Eurostat, 2021).
België – Voor België zijn voor de periode 2004-2014 de drie belangrijkste groepen Oost-Europese migranten de Roemenen, de Polen en de Bulgaren. Anders dan de andere 2 landen heeft Polen al een niet te verwaarlozen immigratie naar België gekend in verscheidene perioden van de afgelopen eeuw. Vanuit de 3 landen is met het toetreden tot de EU ook een sterke toename van het aantal immigraties naar België opgetekend (MYRIA, 2016).
De drie nationaliteiten zijn ongelijk verdeeld over het Belgische grondgebied. Roemenen woonden in 2015 vooral in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest en in het arrondissement Antwerpen. Polen vestigden zich overwegend in Vlaanderen, met een concentratie rond Antwerpen. Ook de Bulgaren vestigden zich overwegend in Vlaanderen, met een groot deel van hen in het arrondissement Gent, en ook in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Een verklaring ligt in het feit dat een meerderheid van hen ook Turkstalig is wat het voor hen makkelijker maakt om zich te vestigen daar waar een Turkse gemeenschap is (MYRIA, 2016; Casier, 2023).
De meeste Polen komen naar België omwille van economische redenen. Aangetrokken door hogere lonen en tewerkstellingskansen is hun doel geld verdienen om een beter leven in Polen te kunnen leiden. Hun verblijf is vaak van tijdelijke aard. (zie hoger – hoofdstuk 2)
Vlaanderen - Voor het Vlaamse Gewest stonden in 2021 Roemenen bovenaan in de top 10 van nationaliteiten bij de internationale immigratie, gevolgd door Nederlanders en Bulgaren. Dit verhaal van migratie resulteert voor het Vlaamse Gewest in 2022 in 68.000 inwoners van Roemeense herkomst; 67.000 van Poolse herkomst en 37.000 van Bulgaarse herkomst. (Statistiek Vlaanderen, 2022; provincies.incijfers.be)
Gent – In een eerder hoofdstuk werd al aangegeven dat mensen uit hun land vertrekken, weggedreven door armoede (Bulgarije) of door de onmenselijke behandeling en schending van de mensenrechten (Slowakije – vaak Roma). Tegelijk worden ze aangetrokken door bestaande netwerken, contacten met de Turkse gemeenschap en verhalen over royale sociale uitkeringen in België en zo trokken duizenden Bulgaren en andere Oost-Europeanen naar Gent. Een groeiend netwerk van Bulgaarse families en bedrijfjes trekt op zijn beurt nieuwkomers aan. Nieuwsberichten uit recente jaren geven aan dat Gent helaas ook een draaischrijf is van sociale uitbuiting van Bulgaren: koppelbazen, vaak actief in de vlees- en bouwindustrie, ronselen Bulgaren om hen illegaal aan het werk te zetten.
Anno 2023 zijn er 13.519 Gentenaars van Bulgaarse herkomst, waarvan 11.712 met de Bulgaarse nationaliteit. Dat is voor Gent meteen ook de tweede grootste herkomstgroep, na de Turkse herkomst.
Om te vervolledigen: op 1 januari 2023 wonen in Gent 2.871 Gentenaars van (Tsjecho-) Slowaakse herkomst, 1.610 van Poolse herkomst en 1.433 van Roemeense herkomst3
2009
Gebeurtenis – De financiële crisis in de Verenigde Staten (2008) slaat over naar Europa: banken gaan failliet of worden overeind gehouden door miljarden aan staatssteun. De EU tekent in 2009 een economische krimp op, later ook nog in 2012. Wereldwijd neemt de economische groei af. (NCDO, 2014)
Europa – De gevolgen van de financieel-economische crisis op migratie zijn minder uitgesproken dan verwacht. De crisis zorgde wel voor een daling in migratiebewegingen, maar deze bleek van korte duur. (NCDO, 2014; Tilly, 2011)
België
In de aanloop naar 2010 zie je zowel emigratie als (vooral) immigratie gestaag toenemen. 2010 tekent een duidelijk knik op in de curve, die weliswaar niet groot is en van korte duur. Deze knik is waarschijnlijk grotendeels een administratief fenomeen door een verandering in definitie van migratie, zodat eenduidige interpretatie moeilijk is. (Schockaert, 2023)
Gent – Voor Gent is een vergelijkbaar verloop van de curve te vinden (zie Figuur 2), met een kleine terugloop van immigraties uit het buitenland, gevolgd door een herstel. Voor emigraties volgt na een kleine terugloop een grotere uitstroom de jaren daarop (gent.buurtmonitor.be, 2023). Ook hier speelt uiteraard de wijziging in de definitie bij het meten van internationale migratie die ervoor zorgt dat er niet eenduidig kan geïnterpreteerd worden.
2015
Gebeurtenis – Europese vluchtelingencrisis
Doordat het moeilijker geworden is om een visum te verkijgen dat toelaat om per vliegtuig of boot naar Europa te komen en asiel aan te vragen, steken vanaf de jaren 2000 jaarlijks duizenden mensen met kleine bootjes de Middellandse zee over vanuit Noord-Afrika en het Midden-Oosten richting Europa (EU) of worden over land gesmokkeld in vrachtwagens. Mensen vluchten voor oorlog of ander geweld en vervolging in eigen land weg uit landen als Afghanistan, Irak, Palestina, Eritrea,… om in andere landen internationale bescherming aan te vragen. Door oplaaiend geweld in Syrië en Libië steeg het aantal oversteken op de Middellandse Zee en over land en liep het al krakende systeem van Europees asiel- en migratiebeleid vast (Europa Nu, 2023): landen aan de buitengrenzen van de Europese Unie, zoals Italië en Griekenland, worstelen met de grote hoeveelheid aan mensen die op basis van de Europese Dublin-regelgeving in het eerste land van binnenkomst in de EU asiel dienen aan te vragen, wat tot overbelasting van die landen leidt. Het gebrek aan solidariteit in de verdeling en opvang van asielzoekers leidt tot grote verdeeldheid binnen de EU. In 2015 verdronken enkele honderden bootvluchtelingen op een week tijd, met een sterke mediatisering tot gevolg. In de zomer van 2015 kondigde toenmalig Duits bondskanselier Angela Merkel aan dat Duitsland vluchtelingen zou verwelkomen. Dat zorgde voor een niet eerdere geziene karavaan van vluchtelingen uit Syrië, maar ook Irak en Afghanistan naar het land via Oost-Europa (Casier, 2023).
Europa – De oorlog in Syrië, doet al in 2013 2 miljoen Syriërs naar de buurlanden vluchten en dat aantal zou nog oplopen tot meer dan 5 miljoen, met op vandaag circa 3,3 miljoen Syrische vluchtelingen in Turkije, circa 800.000 in Libanon en meer dan een half miljoen in Jordanië (UNHCR, 2023b). Het is vooral in 2015, wanneer Islamitische Staat (IS) grote delen van het land controleert, en Duitsland aangeeft tot opvang bereid te zijn dat grote aantallen Syriërs richting Europa vluchten (Casier, 2023). Maar ook armoede en uitzichtloosheid doen velen uit die regio vertrekken om een nieuw leven op te bouwen in Europa.
In totaal werden in 2015 in Europa 1.321.000 asielaanvragen gedaan, waarvan 3,4% in België. Ons land neemt hierbij de achtste plaats in. De meeste asielaanvragen werden in Duitsland en Hongarije gedaan (respectievelijk 36% en 13% van het totale aantal Europese aanvragen). In relatieve cijfers - in asielzoekers per inwoner – vangen Hongarije, Zweden en Oostenrijk (respectievelijk 18, 17 en 10 asielzoekers voor 1.000 inwoners) de meeste asielzoekers op (NBB, 2016).
Een gezamenlijk migratiebeleid is al langer een heet hangijzer in de Europese politiek. Omdat de interne grenzen van de Unie open zijn, willen veel lidstaten een goede onderlinge afstemming hoe om te gaan met migranten aan de buitengrens van Europa (Europa Nu, 2023). Het huidige beleid speelt echter in het nadeel van de landen aan de buitengrens dat hen verplicht mensen op te vangen, en verschillende Europese lidstaten weigeren dan weer een deftig asielbeleid en asielopvang in hun land uit te bouwen en fungeren liever als ‘transitland’ (Casier, 2023). In de jaren volgend op 2015-2016 konden de lidstaten het niet eens worden over wat de beste aanpak is, en wat de rol van de EU moet zijn (Europa Nu, 2023). In de daarop volgende jaren bleef een grondige herziening van het beleid uit. In de toekomst zouden weigerachtige lidstaten (zoals Hongarije) verplicht kunnen worden om te betalen voor de opvang van nieuwkomers in lidstaten die asielzoekers wel bescherming bieden (Casier, 2023).
België – Het in 2015 geregistreerde aantal asielaanvragen is ongeveer 44.800. In vergelijking met de periode ervoor is een toename vast te stellen. In 1999 en 2000 gaat het om respectievelijk 35.800 en 42.700 aanvragen. Sinds begin 2016 lopen de aanvragen duidelijk terug. Wel werd het statuut van vluchteling vaker erkend. De erkenningsgraad is gestegen van 30% gemiddeld tijdens 2011-2014 tot 61% in 2015 (NBB, 2016). Een cijfer dat daarna terug is gedaald naar 43% in 2022 (UNHCR, 2023c).
Gent – Als we internationale verhuisbewegingen bekijken en specifiek de migratiesaldo’s naar nationaliteit in een top 20, dan stellen we in het algemeen vast voor Gent dat dit saldo voor niet-Belgen al jaren positief is, én dat het de laatste 5 jaar (2018-2022) hoger ligt dan in de periode ervoor (2013-2017).
Tegen die achtergrond valt dan wel op dat dat voor Syrië en Somalië niet zo is: daar is het saldo hoger in de periode 2013-2017 dan in de periode daarna. Voor beide landen zijn de aantallen in de periode 2009-2013 dan weer erg klein. Met andere woorden, de Europese vluchtelingencrisis tekent zich in Gent (indicatief) af voor Syrië en Somalië. Voor Afghanistan is dat ook zo, met dit verschil dat er voor de meest recente periode (2018-2022) opnieuw een groter positief migratiesaldo is. Die recente verhoogde aantallen zijn het gevolg van de machtsovername door de Taliban in augustus 2021. Ook vanuit de bezette Palestijnse gebieden zien we in Gent een verhoogde immigratie (zie hoger – hoofdstuk 2; ook Oekraïne, zie verder).
Dit vertaalt zich in de diversiteit onder de Gentenaars. Als specifiek gekeken wordt naar herkomst en grosso modo ‘voor’ en ‘na’ 2015 (in 2010 en 2020), dan vind je onder de Gentenaars beduidend meer officiële aankomsten uit de landen waarvan hierboven sprake is.
2020
Gebeurtenis – De COVID-19 pandemie start in België op 3 februari. Er zijn verschillende golven die een einde kennen in de zomer van 2021. Landsgrenzen worden tijdelijk gesloten.
Europa – De COVID-19 pandemie veroorzaakt in de eerste plaats een grootschalige crisis in de volksgezondheid. Dat leidt onder meer tot economische vertraging maar zet ook een rem op internationale migratie (EU, 2023). Het aantal migranten en asielzoekers die in de EU aankomen daalt zichtbaar als 2019 met het COVID-jaar 2020 wordt vergeleken (EU/ EMN, 2021). Die impact zindert nog na in 2021 met op het einde van het jaar een eerste toename in asielaanvragen (28% meer dan in 2020), een gevoelige toename van terugkeer en een toename in visa voor kortverblijf en langverblijf. (EU/EMN, 2022)
België – Ook in België is de impact van de reisbeperkingen ten gevolge van COVID-19 voelbaar. In 2022 is er een herstel van het aantal visumaanvragen voor lang verblijf te zien die weliswaar 20% lager ligt dan in de jaren voor de pandemie. In 2022 is voor die aanvragen een toename van +60% waardoor een niveau bereikt dat is dat hoger ligt dan voor de pandemie. Gezins-, studenten- en economische migratie zijn de vaakst vermelde motieven. Indiërs, Marokkanen, Turken, Chinezen, Palestijnen, Kameroeners, Syriërs en Afghanen zanten de laatste 3 jaar in de top 5. (MYRIA, 2023)
De curve van de totale internationale migratie (zie Figuur 1) toont in het jaar van de coronapandemie (2020) een duidelijke knik: minder emigraties, minder immigraties en een iets lager migratiesaldo dan de jaren ervoor (Statbel, 2023). Hetzelfde geldt voor Vlaanderen (Statistiek Vlaanderen, 2021).
Gent – In een vergelijkbare grafiek voor Gent is hetzelfde zichtbaar. Immigratie vanuit het buitenland zakt in 2020 ten opzichte van 2019. De cijfers van 2021 zijn weer in lijn met 2019. Emigratie naar het buitenland tekent anders (zie Figuur 2).
2022
Gebeurtenis - Eind februari 2022 breekt oorlog uit in Oekraïne na een invasie van Rusland.
Europa - De VN vluchtelingenorganisatie (UNHCR, 2023d) rapporteert midden 2023 5,4 miljoen Oekraïense vluchtelingen wereldwijd. Aanvankelijk vluchten ze naar de directe buurlanden (UNHCR, 2022). Een Europese noodverordening verleent hen snel tijdelijke bescherming (zie kader). Zo wordt het voor mensen met de Oekraïense nationaliteit – in tegenstelling tot andere verzoekers om internationale bescherming - toegelaten om verder te reizen binnen de EU, wat zorgde voor een verdere verspreiding over Europa.
Exact becijferen hoeveel mensen zich door de oorlog verplaatsten binnen en buiten Oekraïne is een uitdaging. Afhankelijk van de bron (en tot eind 2022) zijn er tussen 3,6 en 5,4 miljoen mensen die zich in Oekraïne zelf verplaatst hebben, en minstens 7 miljoen bewoog zich uit Oekraïne weg. Dat betekent dat de oorlog tussen 25% en 30% van de totale Oekraïense bevolking heeft doen verhuizen. Daarvan ontving de EU het grootste deel met (eind 2022) 3,8 miljoen tijdelijke beschermelingen (European Commission e.a., 2023).
Ter volledigheid: het is wel zo dat de Oekraïense gemeenschap reeds voor de oorlog talrijk aanwezig was in Europa (EU). Afhankelijk van de databron gaat het om 1,2 of 1,6 miljoen Oekraïeners die voor de oorlog doorgaans in de EU verbleven (European Commission e.a., 2023).
‘ontheemden’ of ‘tijdelijke beschermelingen’
Deze tijdelijke bescherming is een noodmechanisme van de EU dat bij een uitzonderlijke toestroom wordt geactiveerd om ontheemden collectieve bescherming te bieden en de druk op de nationale asielstelsels van de EU-landen te verlichten. De tijdelijke bescherming werd aanvankelijk voor 1 jaar ingezet, maar is verlengd tot en met 4 maart 2024. Afhankelijk van de situatie in Oekraïne kan het nog met een jaar worden verlengd. Deze tijdelijke bescherming geeft ontheemden dezelfde rechten in de hele EU: verblijfsrecht, toegang tot de arbeidsmarkt, toegang tot huisvesting, sociale en medische bijstand.
Als gevolg van de grote aantallen vluchtelingen door de oorlog in Oekraïne blijft het migratievraagstuk, en de Europese aanpak wat betreft dit onderwerp, hoog op de agenda staan. De Europese commissie presenteerde in 2020 een pakket aan voorstellen. In juni 2023 bereikten de ministers een akkoord over het pakket, waarover nu met het Europees Parlement onderhandeld kan worden.(Europa Nu, 2023)
België/Vlaanderen - In 2022 hebben iets meer dan 63.000 Oekraïense vluchtelingen in België een tijdelijk beschermingscertificaat gekregen. In 2022 komen er in België 113.000 inwoners bij. Dit is een aanzienlijke toename vergeleken met de afgelopen 30 jaar. (Federaal Planbureau, 2023). Het grotere aantal immigraties (233.629) is mede het gevolg van de oorlog in Oekraïne want 57.514 (24,6%) van de immigranten heeft namelijk de Oekraïense nationaliteit (Statbel, 2023). 33.000 daarvan woont in Vlaanderen, het merendeel vrouwen (21.000) (Statistiek Vlaanderen, 2023).
De nieuwe demografische vooruitzichten van het Federaal Planbureau en Statbel houden rekening met de crisis in Oekraïne en de grote impact van het conflict op de internationale migratiestromen (BISA, 2023). Afhankelijk van de duur van het conflict worden andere scenario’s beschreven. Hoe langer dit conflict duurt, hoe meer kans dat tijdelijkheid verlengd wordt en samengaat met vestiging, hereniging van achtergebleven familieleden, en tegelijk, hoe kleiner de kans op terugkeer (Federaal Planbureau, 2023).
Algemeen zitten Gent, Leuven en Antwerpen in de top 6 van de Vlaamse gemeenten op het vlak van internationale migratie voor 2020-2022, uitgedrukt in (positieve) migratiesaldo’s.
Gent - Op 1 maart 2022 waren al 170 Oekraïners aanwezig in Gent. In de loop van 2022 hebben 1.411 personen met tijdelijke bescherming zich gevestigd in Gent. Slechts een deel van hen verliet Gent, waardoor de balans op 1 januari 2023 uitkomt op 1.267 inwoners met tijdelijke bescherming. Bijna 98% (1.238 personen) heeft de Oekraïense nationaliteit.
Vandaar de piek (zie Figuur 2.18) in het migratiesaldo van mensen (met domicilie) met een Oekraïense nationaliteit. Terwijl het saldo in de periode 2013-2021 gemiddeld 15 Oekraïners per jaar bedraagt, stijgt dit in 2022 naar 1.206 Oekraïners.
Referenties bij Bijlage 2
Atay, E., Bayraktaroglu, S. (2023). Resilience and Post-Traumatic Growth after Discriminatory Job Loss: The Case of Academics Dismissed after Turkey’s 2016 Coup. Relations industrielles / Industrial Relations, 78(1).
https://www.erudit.org/en/journals/ri/1900-v1-n1-ri08188/1101315ar.pdf
BISA (2023). Demografische barometer 2022 van he Brussels Hoofdstedelijke Gewest
https://bisa.brussels/sites/default/files/publication/documents/Focus-58_NLv3.pdf
Casier, M. (2023) – verwerkte aanvullingen en opmerkingen – expert ingeschakeld om inhoudelijk na te lezen – prof. UGent, Faculteit Politieke en Sociale Wetenschappen, Department Conflict and Development Studies.
De Gendt, T. (2014). Turkije aan de Leie : 50 jaar migratie in Gent. Tielt: Lannoo.
EU (2023). Infographic – Tijdelijke EU bescherming voor ontheemden
https://www.consilium.europa.eu/nl/infographics/temporary-protection-displaced-persons/
EU (2023). The history of the European Union 2020 to today
https://european-union.europa.eu/principles-countries-history/history-eu/2020-today_en
EU, EMN (2021). Annual Report on Migration an Asylum 2020
https://home-affairs.ec.europa.eu/system/files/2022-01/00_eu_arm2020_synthesis_report_en.pdf
EU, EMN (2022). Annual Report on Migration and Asylum 2021
https://home-affairs.ec.europa.eu/system/files/2022-07/EMN_Annual-report_Migration _report_final.pdf
Europa Nu (2023) > Europa-nu.nl stopt op 3/9/2023
European Commission, Joint Research Centre, Belmonte, M., Minora, U., Tintori, G. (2023). The effects of the war in Ukraine on population movements and protection-seeking in the EU – Who is moving, to which destinations, and why?, Publications Office of the European Union, 2023, https://data.europa.eu/doi/10.2760/905196
Europese raad (2023). Infographic – Asielaanvragen in de EU
https://www.consilium.europa.eu/nl/infographics/asylum-applications-eu/
Eurostat (2021). Key figures on Europe.
https://ec.europa.eu/eurostat/cache/digpub/keyfigures/ / European Union/ Economy and business / Wealth (GDP per capita)
Fedasil (2023). Asiel in België, https://www.fedasil.be/nl/asiel-belgie
Fedasil (2023). Asielprocedure, https://www.fedasil.be/nl/asiel-belgie/asielprocedure
Federaal Planbureau (2023). Gevolgen van de oorlog in Oekraïne: uitzonderlijke bevolkingsgroei in België in 2022 en onzekerheden op middellange termijn
https://www.plan.be/publications/publication-2319-nl-gevolgen_van_de_oorlog_in_oekraine_ uitzonderlijke_bevolkingsgroei_in_belgie_in_2022_en_onzekerheden_op
Fiers, D. (2023). Piek in hoogopgeleide Turken die toevlucht zoeken in ons land
https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2023/05/09/piek-in-hoogopgeleide-turken-die-toevlucht-zoeken-in-ons-land/
gent.buurtmonitor.be (Stad Gent) (2023). https://gent.buurtmonitor.be/jive?workspace_guid=f2bd7c43-deec-494c-bc4b-b7976fd21010
IBZ FOD Binnenlandse Zaken (2022) brief aan burgemeesters en bevolkingsdiensten van lokale besturen
https://www.ibz.rrn.fgov.be/fileadmin/user_upload/nl/bev/omzendbrieven/20220309_Omzendbrief_ tijdelijke_bescherming_Oekrainers.pdf
MYRIA – Federaal Migratiecentrum (2016). Nieuwe migraties uit Oost-Europa – Focus op Roemenen, Polen en Bulgaren.
https://www.myria.be/files/Myriatics3-NL-160316-def.pdf
MYRIA – Federaal Migratiecentrum (2018). Myriatics 10: 1997-2007: een balans van twee decennia immigratie in België.
https://www.myria.be/nl/publicaties/myriatics-10
MYRIA - Federaal Migratiecentrum (2023). Migratie in cijfers en in rechten. 2023. Katern uit het jaarverslag. Toegang tot het grondgebied.
https://www.myria.be/files/2023_MYRIA_Toegang_tot_het_grondgebied.pdf
NBB - Nationale Bank van België (Burggraeve, K. en Piton, C.) (2016). De economische gevolgen van de instroom van vluchtelingen in België
https://www.nbb.be/nl/artikels/de-economische-gevolgen-van-de-instroom-van-vluchtelingen-belgie-0
NCDO (2014). Internationale financiële stabiliteit: van kredietcrisis naar mondiale economische crisis
https://books.google.be/books?hl=nl&lr=&id=fPtSBAAAQBAJ&oi=fnd&pg=PA5&dq=financieel+
economische+crisis+migratie&ots=bO9JZZpOeP&sig=3I1oNkqvGRyW2VEEQjtPu5z2x-k
Schockaert, I. (2023) – verwerkte aanvullingen en opmerkingen – expert ingeschakeld om inhoudelijk na te lezen – onderzoeker Statistiek Vlaanderen – Vlaamse overheid.
Schoonvaere, Q. (2013). Demografische Studie over de populatie van Turkse herkomst in België,
https://emnbelgium.be/sites/default/files/publications/centre_migration_turque_nl.pdf
Statbel (2023). Ontheemden uit Oekraïne
https://statbel.fgov.be/nl/visuals/oekraiense-ontheemden
Statbel (2023). Internationaal migratiesaldo van 116.544 personen in 2022
https://statbel.fgov.be/nl/themas/bevolking/loop-van-de-bevolking/migraties#news
Statbel (2023). Totale internationale migratie (Belgen en vreemdelingen)
https://statbel.fgov.be/nl/themas/bevolking/loop-van-de-bevolking/migraties#figures
Statistiek Vlaanderen (2021). Veranderen van huishoudpositie in het Vlaamse Gewest. Wat gebeurde er (niet) in 2020?
https://www.vlaanderen.be/publicaties/veranderen-van-huishoudpositie-in-het-vlaamse-gewest-wat-gebeurde-er-niet-in-2020
Statistiek Vlaanderen (2022). Internationale Migratie
https://www.vlaanderen.be/statistiek-vlaanderen/bevolking/internationale-migratie#roemenen-nederlanders-en-bulgaren-voorop-onder-buitenlandse-immigranten
Statistiek Vlaanderen (2022). Bevolking naar herkomst
https://www.vlaanderen.be/statistiek-vlaanderen/bevolking/bevolking-naar-herkomst
Statistiek Vlaanderen (2023). Internationale Migratie
https://www.vlaanderen.be/statistiek-vlaanderen/bevolking/internationale-migratie
Tilly, C. (2011). The impact of the economic crisis on international migration: a review. Work, Employment and Society, 25(4), 675–692. https://doi.org/10.1177/0950017011421799
UNHCR (2022). Ukraine Situation | Refugees from Ukraine across Europe (as of 21 June 2022)
https://reliefweb.int/map/poland/ukraine-situation-refugees-ukraine-across-europe-21-june-2022
UNHCR (2023a). Refugee Data Finder,
https://www.unhcr.org/refugee-statistics/download/?url=W2yv8E
UNHCR (2023b). Syria Regional Refugee Response, https://data.unhcr.org/en/situations/syria
UNHCR (2023c) België en Luxemburg.
https://www.unhcr.org/be/nl/over-ons/cijfers-over-vluchtelingen
UNHCR (2023d). Refugee Data Finder https://www.unhcr.org/refugee-statistics
Vlaamse Overheid, Agentschap Integratie en Inburgering (2023). Verblijfsrecht en asiel
https://www.agii.be/thema/vreemdelingenrecht-internationaal-privaatrecht/verblijfsrecht-uitwijzing-reizen/asiel-internationale-bescherming/verblijfsrecht-en-asiel
Deze bijlage is de onderlegger voor de communicatieve en interactieve tijdlijn, te vinden op hoeveelin.stad.gent/verhuisbewegingen↩︎
Cijfers over Gent of Vlaanderen zijn geraadpleegd op gent.buurtmonitor.be of provincies.incijfers.be, tenzij anders vermeld.↩︎
Let op, afhankelijk van de databron worden andere definities van ‘herkomst’ gehanteerd, vaak op basis van wat mogelijk is.↩︎